Ventilus en Boucle de Hainaut: cruciale netupgrades in een veranderend energiesysteem

In het kader van de energietransitie bevinden België en bij uitbreiding West-Europa zich in een ingrijpende systeemomwenteling. Waar het elektriciteitsnet vroeger gericht was op centrale productie (zoals kernenergie en gascentrales), evolueert het nu naar een gedecentraliseerd, variabel en sterk internationaal gekoppeld systeem. Binnen deze context zijn de projecten Ventilus (Vlaanderen) en Boucle du Hainaut (Wallonië) niet louter uitbreidingen van de netcapaciteit, maar strategische schakels in het ontwerp van het net van de toekomst.

Ventilus: backbone voor offshore capaciteit

Ventilus is een geplande 380 kV-hoogspanningslijn die het transformatiestation in Avelgem verbindt met het westen van Vlaanderen. Het doel is duidelijk: het transporteren van de toenemende offshore windcapaciteit (huidig 2,2 GW, uitbreiding naar 5,8–6 GW tegen 2030) naar het binnenlandse net. Zonder Ventilus dreigt congestie op de bestaande 150 kV-structuren en raakt een aanzienlijk deel van de toekomstige groene productie niet tot bij de verbruikers.

De lijn is ontworpen als bovengrondse luchtlijn op basis van technische en economische optimalisatie: maximale transmissiecapaciteit met minimale netverliezen en relatief beperkte kostprijs per kilometer vergeleken met ondergrondse oplossingen. Na uitgebreid technisch onderzoek bleek dat de ondergrondse alternatieven technisch complex, veel duurder en niet mogelijk zijn. Wel blijven elektromagnetische straling (EMV), landschapsimpact en juridische procedures knelpunten in de publieke acceptatie.

Boucle du Hainaut: versterken en balanceren

De Boucle du Hainaut is een upgrade en gedeeltelijke nieuwbouw van het hoogspanningsnet rond Charleroi en Bergen, eveneens op 380 kV. Waar Ventilus gericht is op injectie van groene stroom, focust dit project op de balans tussen noord en zuid in het Belgische net én op de koppeling met internationale netten, in het bijzonder Frankrijk. Het project laat een hogere transitcapaciteit toe en verhoogt de structurele robuustheid van het net in Wallonië, waar nu vaak eenzijdige belasting plaatsvindt via oude lijnen.

Technische impact

Beide projecten zorgen voor:

• Toename van N-1/N-2 robuustheid in het hoogspanningsnet.
• Verminderde netverliezen door hogere spanningsniveaus en rechtstreekse tracés.
• Capaciteitsverhoging voor piektransport bij toenemende variabiliteit (zon/wind).
• Voorbereiding op actieve netsturing, flexibiliteit en sectorcoupling.

Urgentie en systeemrisico

De vertraging van deze projecten vormt een kritiek systeemrisico. Zonder Ventilus en Boucle de Hainaut komt niet alleen de aansluiting van nieuwe hernieuwbare productie in het gedrang. Ook de bevoorradingszekerheid en internationale energiebalans vormen een probleem. Studies tonen aan dat het uitblijven van deze netupgrades tot structurele congestie zal leiden, met als gevolg netinstabiliteit, hogere marktprijzen en afschakelrisico’s.

In een net waar we evolueren naar meer bidirectionele energiestromen, digitale controle en grotere weersafhankelijkheid, zijn Ventilus en de Boucle du Hainaut niet optioneel, maar noodzakelijk. Ze zijn de fysieke en systeemtechnische basis waarop de Belgische klimaatambities kunnen rusten.